Wat is het verschil tussen arbeidstijd en collegialiteit bij aanvang of einde dienst?
Veel werkgevers en werknemers hebben ermee te maken, het overdragen van een dienst of het afsluiten van een gebouw waar werknemers op elkaar moeten wachten. Soms wordt vastgelegd dat een collega 10 of 15 minuten voor aanvang van zijn werkzaamheden aanwezig moet zijn om kennis te nemen over de bijzonderheden van de voorliggende dienst en dat de collega aan het eind van de arbeidstijd naar huis kan. We horen in onze praktijk regelmatig dat die tijd niet gerekend wordt tot arbeidstijd en dat die tijd dus niet betaald wordt. “jij wil toch ook op tijd naar huis na jouw dienst?” is dan een veelgehoorde kreet, waarbij dus eigenlijk gezegd wordt dat het wel zo collegiaal is om eerder te beginnen. Maar klopt dit wel en mag je dit als werkgever van je werknemers eisen?
Wat is arbeidstijd volgens de wet?
In de arbeidstijdenwet is de volgende definitie opgenomen van de arbeidstijd: “De tijd dat de werknemer onder gezag van de werkgever arbeid verricht″. Dit houdt kortgezegd in dat alle werkzaamheden die de werknemer verricht in opdracht van de werkgever vallen onder arbeidstijd. Zo is bijvoorbeeld het volgen van een BHV-cursus arbeidstijd indien de werkgever dit verplicht.
Laten we aan de hand hiervan het voorbeeld van de dienstwissel eens onder de loep nemen. Dit zien we namelijk vaak terug bij beroepen waar ploegen elkaar aflossen zoals bijvoorbeeld productiewerk en beveiligingswerkzaamheden. De werkgever die zegt dat de werknemer 15 minuten voor aanvang van de dienst op zijn of haar post moet zijn om de dienst van de voorgaande collega over te nemen. De werknemer is op dat moment dus bezig met werkzaamheden onder het gezag van de werkgever; hij moet in die tijd kennis nemen van eventuele bijzonderheden, weten wie er in het pand aanwezig is en kijken of alles naar behoren werkt.
Volgens de wet is het dus arbeidstijd. Zou het nu minder collegiaal zijn om geen gehoor te geven aan de wens of eis van de werkgever, of in sommige gevallen zelfs de collega’s waarmee samengewerkt wordt? Dit blijft een gewetensvraag die door niemand anders dan het individu zelf beantwoord kan worden. Hieronder zie je hoe het juridisch antwoord hierop luidt.
Wat vindt de rechter, is dit arbeidstijd?
Volgens de Rechtbank Limburg was een ontslag dat gegeven was omdat de werkneemster steevast later dan de gestelde 10 minuten voor werktijd aanwezig was onrechtmatig. Volgens de werkgever was er sprake van structureel te laat komen; de werkneemster heeft nooit betwist dat zij minder dan 10 minuten voor aanvang van de arbeidstijd aanwezig was. Echter, die 10 minuten werden niet betaald. De kantonrechter was van oordeel dat als de werkgever werkelijk van mening is dat aanwezigheid van het personeel 10 minuten voor aanvang van de werkzaamheden essentieel is voor het correct uitvoeren van die werkzaamheden, dat ook tot uitdrukking zou moeten komen in het betalen van die tijd aan de werknemers.
Vanuit het oogpunt van de kantonrechter betekent het dus, dat als de werkzaamheden die voor aanvang van de arbeidstijd aanvangen essentieel geacht worden, die tijd dan betaald moet worden, omdat het arbeidstijd is.
In een ander recent geval heeft de Rechtbank Noord-Holland beslist dat met het beschikbaar houden voor werkgever invulling wordt gegeven aan begrip arbeid.
In dit geval ging het om een medewerker van een supermarkt die na afloop van zijn arbeidstijd moest wachten op zijn collega’s omdat zij niet individueel het pand mochten verlaten. De werkgever gaf aan dat dit onder andere vanuit veiligheidsoverwegingen was bepaald. De kantonrechter kwalificeert de wachttijd echter als arbeid. Hoewel sprake is van “wachttijd”, gebeurt dit in opdracht van de werkgever. De wachttijd valt daarmee onder het begrip arbeid in de zin van artikel 7:610 BW. De werknemer moet zich immers gedurende die wachttijd beschikbaar houden voor werkgever en blijkens de toelichting op dit artikel is ook het louter beschikbaar zijn van arbeidskracht, voldoende om invulling te geven aan het begrip arbeid. Dat de wachttijd is ingegeven vanuit veiligheidsoverwegingen, kan daaraan niet afdoen.
Wanneer is het nu arbeidstijd en wanneer collegialiteit?
De vraag of het arbeidstijd of collegialiteit is, laat zich dus beantwoorden door te bekijken of het ten eerste werkzaamheden zijn die onder het gezag van een werkgever uitgevoerd worden en ten tweede of het essentieel is. Komt een werknemer eerder naar zijn of haar werkplek zodat de vertrekkende collega naar huis kan zonder dat er werkzaamheden worden verricht die opgelegd zijn door de werkgever en niet van essentieel belang zijn, dan is sprake van collegialiteit. Wordt door de werkgever opgelegd dat men een bepaalde tijd voor aanvang van de vermeende arbeidstijd aanwezig is en worden in die tijd werkzaamheden verricht die nodig zijn om de werkzaamheden aan te vangen, dan is het arbeidstijd.
Zoals je ziet, kun je het als werkgever behoorlijk voor je kiezen krijgen als van werknemers verwacht wordt dat zij eerder aanwezig zijn dan de feitelijke arbeidstijd begint. Laat jezelf bij twijfel dan ook goed voorlichten door een professional. Mocht er een procedure uit voortkomen, zoals in bovengenoemde voorbeelden, en de rechter kent een billijke vergoeding toe, dan kan dit al snel oplopen tot hoge bedragen.
Heb je vragen over hoe wij je kunnen helpen met deze en andere arbeidsrechtelijke kwesties? Neem dan contact op met de arbeidsrechtspecialisten van facily LAW.